Nazwa
Orkiestra 61 Pułku Piechoty Wielkopolskiej
Adres
Bydgoszcz
Data powstania
1920-01-17
Data zakończenia
1939
Opis
Historia 7 Pułku Strzelców Wielkopolskich sięga czasów Powstania Wielkopolskiego, kiedy z luźnych drużyn powstańczych frontu zachodniego i II batalionu garnizonu poznańskiego, rozkazem głównodowodzącego Wojskami Wielkopolskimi - generała broni Józefa Dowbor-Muśnickiego z dnia 15 marca 1919 roku uformowano 7 Pułk Strzelców Wielkopolskich, który w lipcu 1919 roku wszedł w skład 2 Dywizji Strzelców Wielkopolskich. Rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych z dnia 10 grudnia 1919 roku, w sprawie zjednoczenia sił zbrojnych Wielkopolski z armią polską, 7 Pułk Strzelców Wielkopolskich został przemianowany na 61 Pułk Piechoty Wielkopolskiej, a 2 Dywizja Strzelców Wielkopolskich na 15 Dywizję Piechoty Wielkopolskiej. Oficjalne nadanie nowych nazw odbyło się 17 stycznia 1920 roku. Po rewindykacji ziem przyznanych Polsce Traktatem Wersalskim, od 19 stycznia do 27 stycznia 1920 roku pułk obsadzał granicę zachodnią w rejonach powiatu wyrzyskiego. Dnia 1 marca 1920 roku cały pułk stanął w Chodzieży, a 6 marca wyjechał na front wschodni i wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po zakończeniu wojny - 11 grudnia 1920 roku pułk przybył do Gniezna - miejsca stałego postoju. Jednakże po rocznym pobycie w Gnieźnie, pułk przeniesiono do Bydgoszczy, gdzie 1 listopada 1921 roku zajął koszary im. gen. Jana Henryka Dąbrowskiego przy ulicy Szcze-cińskiej 5 (obecnie ulica Pomorska). W dniu święta pułkowego 29 maja 1933 roku pułk zakwaterował się w koszarach im. gen. Józefa Chłopickiego przy ulicy Północnej 4 (obecnie ul. Powstańców Warszawy). Z tych koszar 61 Pułk Piechoty Wielkopolskiej wyruszył na front wojny polsko-niemieckiej w 1939 roku. Już w styczniu 1919 roku, w czasie trwania walk powstańczych, z inicjatywy powstańca Walentego Świderskiego i jego braci Władysława i Ignacego oraz przy pomocy ich ojca w Sierakowie powstał ośmioosobowy zespół muzyczny przy batalionie przyszłego 7 Pułku Strzelców Wielkopolskich. Orkiestra ta brała udział do 15 marca 1919 roku, we wszystkich walkach batalionu, służąc jako sygnaliści, a także jako zespół, grą zachęcali do boju i umilali czas wypoczynku. Od 15 marca, czyli od momentu uformowania się 7 pułku Strzelców Wielkopolskich, muzycy stanowili orkiestrę pułkową, kapelmistrzem mianowano sierżanta Antoniego Kujawę, który mimo trudnych warunków frontowych wytrwale wyszukiwał i szkolił muzyków, organizował zespół, nabywał instrumenty muzyczne. Ta jego ciężka praca pozwoliła w początkach października na wystawienie 24 osobowej orkiestry. Za zasługi w organizacji, szkoleniu i prowadzeniu orkiestry Antoniego Kujawę mianowano chorążym. Zespół wykonywał już wszystkie ówczesne marsze wojskowe, grał szereg pieśni wojskowych i narodowych, brał udział w defiladach, wykonywał także muzykę symfoniczną i rozrywkową - głównie dla ludności cywilnej. Tamburmajorem - dyrygentem orkiestry w szyku polowym i marszowym od 15 marca 1919 roku był kapral Edmund Pilakowski. Cały swój kunszt muzyczny w marszu, szyku zwartym, dokonując paradnych zwrotów - orkiestra wykazała 1 marca 1920 roku w Chodzieży, w czasie uroczystości wręczenia wojsku chorągwi pułkowej. Orkiestra towarzyszyła 61 Pułkowi Piechoty Wielkopolskiej na froncie wschodnim w 1920 roku. Grała w czasie defilady dnia 9 maja w zdoby-tym Kijowie. W okresie stacjonowania pułku w Gnieźnie poziom muzyczny stale się poprawiał, a repertuar powiększał. Oprócz marszy i piosenek wojskowych coraz częściej grano utwory operetkowe i symfoniczne, koncertując dla ludności w Poznaniu, Chodzieży, Gnieźnie, Szamotułach, Kwilczu i innych miastach Wielkopolski. Tamburmajorzy w latach 1919-1939 1. kapral-plutonowy Edmund Pilakowski (1919-1923) 2. sierżant Józef Niedźbała (1923-1926) 3. st. sierżant Stanisław Michalski (1926-1929) 4. st. sierżant Zygmunt Szulczyk (1929-1939) Kapelmistrzowie 1. chorąży Antoni Kujawa (1919-1923) 2. porucznik Tadeusz Dawidowicz (1923-1930) 3. kapitan Paweł Kuczera (1930-1939) Orkiestra - stan ilościowy, szyk marszowy i umundurowanie Orkiestrę pułkową prowadził kapelmistrz w stopniu oficera. Byt on przed dowódcą pułku odpowiedzialny za wszystko, co dotyczyło tego pododdziału. Jego pomocnikiem i dyrygującym orkiestrą w czasie marszu oraz ćwiczącym musztrę marszową, paradną i zmiany w szyku marszowym, pomagającym także w próbach orkiestry, był tamburmajor w stopniu podoficera. W czasie pokoju oprócz kapelmistrza i tamburmajora w skład stały orkiestry wchodziło 36 muzyków: 12 podoficerów służby stałej i 24 elewów, z których 14 było etatowymi. W razie potrzeby angażowano do orkiestry muzyków, podoficerów służby stałej i nadterminowych oraz podoficerów i strzelców służby czynnej. Od 1936 roku do orkiestry należało 42 muzyków, kapelmistrz i tamburmajor - razem 44 żołnierzy: 12 podoficerów służby stałej, 24 elewów, 3 podoficerów nadterminowych, 3 strzelców służby czynnej, 1 kapelmistrz, 1 tamburmajor. Do 1932 roku w szyku polowym brało udział 36 muzyków, którzy maszerowali czwórkami, a w następnych latach 42 muzyków maszerowało szóstkami, w szyku defiladowym ósemkami i w zależności od uroczystości brało udział 42, 52 lub 72 muzyków. W składzie 42 i 52 - osobowym szyku - w pierwszym rzędzie grało czterech werblistów i czterech fanfarzystów. W czasie obecności marszałka Śmigłego-Rydza w Wyrzysku 15 listopada 1936 roku brało udział 16 werblistów i czterech fanfarzystów, ogółem 72 muzyków. W drugim rzędzie były cztery waltornie i cztery flety, w trzecim rzędzie pięć klarnetów, jeden Es-klarnet, jeden flet i jeden flet piccolo. W czwartym rzędzie znajdowały się dwa kornety, dwa klarnety, dwie trąbki, tenor i baryton. Piąty rząd stanowiły dwa puzony, dwa tenory, dwie tuby i perkusja. W szóstym były dwa puzony, tenor, czynele i dwie tuby. Werble były bez ozdób, dopiero od 1938 roku przypinano fartuszki o trzech polach: w środkowym było godło państwowe, w prawym polu (heraldycznie) napis - 61 PP Wlkp., w lewym polu znajdował się znak orkiestry - harfa. Do fanfar przypinano płomienie z godłem państwowym, a pod nim był napis - 61 PP Wlkp., na stronie głównej, na odwrotnej stronie na żół-tym tle była umieszczona odznaka pułkowa. Tamburmajor dyrygował tamburem zakończonym srebrną gałką. W trakcie zadań polowych, orkiestranci ubrani byli w mundury polowe - ćwiczebne. Nakrycie głowy stanowiła furażerka. W czasie defilad i różnych uroczystości obowiązywał strój wyjściowy z harfą na kołnierzyku, jaskółczym gniazdem w górnej części ramienia oraz czapką garnizonową na głowie. Gniazdo jaskółcze było obszyte srebrnym galonem, a od 1937 roku miało naszyte srebrne pionowe galony. Tamburmajor nosił gniazdko z dziesięcioma galonami, a od 1937 roku srebrne galony sięgały do łokcia. W okresie jesienno-zimowym obowiązywały płaszcze, na których nie było ozdób muzycznych. W czasie wielkich uroczystości wszyscy członkowie orkiestry zakładali hełmy. W roku 1933 orkiestra pułkowa otrzymała kucy-ka i dwukołowe wózki na perkusje, polowy i galowy - ozdobiony. Kucyk - kasztanka z gwiazdą na czole - nazywała się "Baśka" i ubierana była w uprząż polową i galową. Wówczas na łbie kucyka umieszczano pióropusz, a uprząż była ozdabiana srebrnymi nabiciami.
W ramach zespołu działała najlepsza w regionie tzw. orkiestra teatralna 61 PPW, która w teatrze miejskim grała utowy operetkowe. W latach 1924-1927 jej kapelmistrzem był por Tadeusz Dawidowicz, w latach 1930-1939 por Paweł Kuczera. W roku 1930 dyrektor Teatru Miejskiego w Bydgoszczy - Władysław Stoma zaangażował do teatru orkiestrę 61 PP Wlkp. pod batutą por. Pawła Kuczery, który kilkakrotnie w latach 1930-1939 pełnił także funkcję kierownika muzycznego w teatrze. Prawie przez dziesięć lat wojskowi muzycy stanowili orkiestrę bydgoskiego teatru i grywali najczęściej w spektaklach operetkowych, komediach, wodewilach. Kapitan Paweł Kuczera i jego orkiestra zbierali zasłużone brawa publiczności oraz dobre recenzje krytyków muzycznych. Po mistrzowsku wykonywali utwory do operetek Straussa, Zellera, Abrahama, Hellmesberga i innych.
por. R. Kuczma, Zarys historii Orkiestry Wojskowej 61 Pułku Piechoty Wielkopolskiej. ZN 9 AM Bydgoszcz 1996.
