Imię
Henryk
Nazwisko
Kowalewicz
Miejsce urodzenia
Poznań
Miejsce śmierci
Poznań
Tytuł akademicki
prof.
Biografia
Henryk Kowalewicz urodził się 20 czerwca 1925 r. w Poznaniu. Był synem Augustyna Kowalewicza - urzędnika (1891-1961). Jego życie, poza okresem okupacyjnym, związane było z Poznaniem. Przed wybuchem wojny zdążył ukończyć jedną klasę w Gimnazjum im. Adama Mickiewicza. W 1940 r. został z rodziną wysiedlony do Radomia i w tym mieście oraz na Kielecczyźnie minęły mu lata chłopięce, wypełnione głównie ciężką pracą fizyczną. W 1945 r., tuż po zakończeniu działań wojennych, powrócił do Poznania i kontynuował naukę w Gimnazjum i Liceum im. Ignacego Paderewskiego, zakończoną w 1947 r. uzyskaniem świadectwa dojrzałości. W tym samym roku rozpoczął studia z zakresu filologii klasycznej i angielskiej na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego.
W 1948 r. podjął pracę w Bibliotece Raczyńskich, wkrótce jednak został zatrudniony w Bibliotece Uniwersyteckiej jako kontraktowy sekretarz biblioteczny. Decyzja o przeniesieniu się do tej placówki, wtedy zapewne podjęta w celu uzyskania chwilowego źródła utrzymania, zaważyła na całym jego życiu. Raz tylko przerwał tam pracę, przechodząc w 1950 r. na stanowisko młodszego asystenta w Zakładzie Archeologii Klasycznej Uniwersytetu Poznańskiego, lecz już po roku wrócił do biblioteki, w której otrzymał etat asystenta bibliotecznego. Odtąd nigdy już nie zmienił miejsca pracy, przechodząc wszystkie szczeble kariery zawodowej - od sekretarza, poprzez kustosza dyplomowanego, aż do profesora nadzwyczajnego. Pracując jako bibliotekarz, kontynuował studia i zakończył je w 1951 r. zdobyciem dyplomu magistra filozofii w zakresie filologii klasycznej. W bibliotece pracował w dziale zbiorów specjalnych, przez jego ręce przeszły więc tysiące starych druków z tzw. księgozbiorów zabezpieczonych, które pieczołowicie porządkował i katalogował. Kiedy w 1959 r. utworzono w bibliotece oddział starych druków, kierowanie nim powierzono właśnie jemu. Funkcję tę sprawował do śmierci.
Dziedziną, której Henryk Kowalewicz poświęcił całe swoje życie, była średniowieczna literatura w języku łacińskim i polskim. Zaraz po uzyskaniu magisterium rozpoczął samodzielne szerokie studia mediewistyczne i kwerendy biblioteczne, które z godną podziwu wytrwałością prowadził potem przez całe życie. Systematycznie przeglądał rękopisy średniowieczne i XVI-wieczne w bibliotekach polskich, docierając w swoich licznych podróżach nawet do najmniejszych księgozbiorów klasztornych. W późniejszym okresie życia, w latach 70., przeprowadził również kwerendy w bibliotekach Berlina i Pragi. W tych poszukiwaniach towarzyszyło mu niepospolite szczęście, odnalazł bowiem wiele bezcennych średniowiecznych tekstów łacińskich i polskich, które opracował krytycznie i systematycznie publikował.
Na początku swojej drogi badawczej skupił uwagę na polsko-łacińskich sekwencjach, hymnach i oficjach. Odnalazł w tej dziedzinie sporo nieznanych dotychczas tekstów, a wiele utworów uważanych za obce z pochodzenia identyfikował jako polskie. W przypadku wielu wskazał również autora.
Spośród nagromadzonych zabytków poezji liturgicznej wydzielił najpierw sekwencje i poświęcił im odrębną pracę pt. "Polska twórczość sekwencyjna wieków średnich", za którą w 1963 r. Rada Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Warszawskiego nadała mu stopień naukowy doktora nauk humanistycznych. Promotorem tej rozprawy był prof. K. Kumaniecki. Opracowane edytorsko przez Kowalewicza sekwencje zostały wydane w 1964 r. jako pierwsza część zamierzonego na kilka tomów dzieła "Cantica medii aevi Polono-Latina", zaś obfity wstęp z komentarzami i obszernymi analizami ukazał się osobno drukiem w 1965 r. ("Polska twórczość sekwencyjna wieków średnich", w: "Średniowiecze. Studia o kulturze", t. II, Wrocław 1965).
Henryk Kowalewicz ogłosił też w roku 1967 podsumowanie swoich dotychczasowych badań nad średniowieczną liryką łacińską w Polsce w książce "Zasób, zasięg terytorialny i chronologia polsko-łacińskiej liryki średniowiecznej" (Poznań 1967), otrzymując za nią nadany mu przez Radę Wydziału Filologicznego UAM stopień naukowy doktora habilitowanego w zakresie historii literatury średniowiecznej i renesansowej. W 1976 r. przyznano mu za całość dorobku naukowego tytuł profesora nadzwyczajnego.
Prof. Henryk Kowalewicz ma w swoim dorobku ponad 80 publikacji, w tym 13 książkowych. Część z nich powstała w wyniku współpracy z innymi uczonymi. Jego prace badawcze poszły w kilku kierunkach. Ten najważniejszy stanowiły badania nad średniowieczną literaturą polsko-łacińską, szczególnie zaś interesowała go poezja, zwłaszcza liryka liturgiczna. Oprócz wspomnianych wyżej dzieł ogłosił drukiem wiele artykułów, studiów i prac edytorskich, ujawniających nieznane dotąd bogactwo literatury polskiej wieków średnich (...).
Henryk Kowalewicz zajmował się również piśmiennictwem w języku polskim w wiekach średnich. Jednym z najważniejszych jego dzieł jest opracowana wspólnie z prof. W. Kuraszkiewiczem pięciotomowa monumentalna edycja polskich rot przysiąg sądowych z XIV-XV w.: poznańskich, pyzdrskich, kościańskich, kaliskich, gnieźnieńskich i konińskich (tom I wyszedł w 1959 r.). Była to jedna z największych inicjatyw wydawniczych w zakresie średniowiecznych zabytków języka polskiego po wojnie. Opublikował też kilka nieznanych średniowiecznych polskich pieśni religijnych oraz liczne średniowieczne glosa polskie, wśród nich także te z rękopisów BU w Poznaniu. Brał udział w przygotowaniu edycji najdawniejszych kolęd polskich i pieśni pasyjnych ("Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI", pod red. J. Nowaka - Dłużewskiego, Warszawa 1966; "Polskie pieśni pasyjne. Średniowiecze i wiek XVI", pod red. J. Nowaka - Dłużewskiego, Warszawa 1977) oraz "Rozmyślań dominikańskich" (1965). Ogłosił nadto kilka prac z bibliotekoznawstwa i historii książki, wśród nich "Katalog druków polskich XVI w. Biblioteki Głównej UAM w Poznaniu" (Poznań 1963, wspólnie z J. Cybertowiczem). Uczestniczył w wielu konferencjach naukowych poświęconych bibliotekoznawstwu i informacji naukowej.
Ponadto zajmował się działalnością dydaktyczną i organizacyjną. Od 1967 r. prowadził zajęcia w Międzywydziałowym Studium Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UAM, które następnie w 1972 r. przekształcono w Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, a jemu powierzono w nim stanowisko wicedyrektora. W Instytucie prowadził seminaria magisterskie, wykłady z historii kultury, z dziejów książki i bibliotek oraz z nauk pomocniczych bibliotekoznawstwa. Wypromował dwóch doktorów. Działał w kilku towarzystwach naukowych, zwłaszcza w Polskim Towarzystwie Filologicznym, Komitecie Kultury Antycznej PAN w Poznaniu, Komisji Filologicznej PTPN oraz w Stowarzyszeniu Bibliotekarzy Polskich. Za swoją działalność naukową i społeczną otrzymał nagrodę Wydziału I PAN (1966) i PAX-owską im. Włodzimierza Pietrzaka (1967) oraz odznaczenia: Honorową Odznakę Miasta Poznania (1972), Złoty Krzyż Zasługi (1973), Złotą Odznakę ZNP (1974) i Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1980).
Żonaty (od 1948 roku z Moniką Banner - filologiem klasycznym i bibliotekarką, która m.in. pracowała w Bibliotece Instytutu Zachodniego w Poznaniu). Mieli troje dzieci: Grzegorza, Marię i Michała. Ten ostatni poszedł śladami ojca - zajmuje się m. in. literaturą wieków średnich i jest profesorem we Francji.
Henryk Kowalewicz zmarł w Poznaniu 16 lutego 1981 r.
Biografia pochodzi ze "Słownika bibliotekarzy wielkopolskich 1918-2000" pod redakcją Franciszka Łozowskiego, wydanego przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
