Imię
Aniela
Drugie imię
Konstancja
Nazwisko
Potulicka
Miejsce urodzenia
Londyn
Miejsce śmierci
Potulice
Tytuł akademicki
hrabina
Biografia
Aniela Konstancja Aleksandra POTULICKA Hrabina Aniela urodziła się 8.04.1861 roku w Londynie i była ochrzczona w katedrze Westminsterskiej. Jej matka, Maria z Zamojskich, zmarła szóstego dnia po urodzeniu córki. Ojciec Kazimierz Wojciech Potulicki zakończył życie 4.10.1880 roku. Tak więc 19-letnia panna, na mocy testamentu ojca, została spadkobierczynią dóbr potulickich i ślesińskich. Całość majątku miała wartość około 20 milionów marek. Był to majątek niemały, obejmujący bowiem 6617 hektarów ziemi i lasów, przynoszący rocznie ponad 54 tysiące marek zysku. Hrabina Aniela Konstancja Aleksandra Potulicka, herbu Grzymała, mając lat 19 okazała się osobą w pełni przygotowaną do prowadzenia majątku ziemskiego. Jej wykształcenie ogólne, plastyczne, muzyczne oraz działalność charytatywna, patriotyczna i kulturalna zyskały uznanie, popularność, szacunek ludzi z jej posiadłości, a także z Nakła, całej Krajny i Wielkopolski . Nazwisko Potuliccy pochodzi od posiadłości Grzymalitów Potulice koło Wągrowca. Jan Jakub Potulicki (1656-1726) nabył trzy wielkie kompleksy dóbr ziemskich: sępoleński w roku 1685, ślesiński i samsieczyński w roku 1698 oraz więcborski w roku 1710. Na terenie wsi Kantowo koło Nakła nad Notecią założył nowe Potulice w odróżnieniu od Potulic koło Wągrowca i Złotowa. Zgodnie ze zwyczajami, rada rodzinna wyznaczyła Anieli opiekuna. Został nim hrabia Stanisław Żółtowski z Niechanowa, który do ukończenia przez nią lat 21 miał sprawować opiekę i kierować sprawami majątkowymi. Natomiast młoda hrabina podjęła działalność gospodarczą, społeczną i charytatywną, wykazując dużą samodzielność. Dzieciństwo i młodość spędziła w Potulicach, rozwijając wrodzone zdolności artystyczne (plastyczne i muzyczne) pod kierunkiem nauczycielek. Malowała, rysowała, śpiewała, grała na skrzypcach i fortepianie. Nauczyła się biegle mówić i pisać w języku niemieckim, francuskim, angielskim, hiszpańskim i włoskim. Miesiące zimowe spędzała z ojcem i starszymi siostrami w Krakowie, uczęszczając na kursy literatury, rysunków, malarstwa i rzeźby. Pobierała lekcje muzyki u wybitnych specjalistów gry na fortepianie i skrzypcach. Chętnie uczestniczyła w odczytach i wykładach z literatury, historii polski i architektury. Hrabina Potulicka wiele czasu i pieniędzy przeznaczała na pracę charytatywną dla dzieci, ludzi chorych i ubogich. Wyposażyła i wyremontowała drewniany kościół parafialny w Ślesinie, ufundowany przez jej przodków. W roku 1925 doprowadziła do założenia parafii w Samsiecznie. Duże sumy pieniędzy przekazywała na utrzymanie kościoła w Nakle. Zakładała przy wymienionych parafiach chóry kościelne, a dyrygentom płaciła regularne pensje. W Nakle, Ślesinie, Potulicach i Samsiecznie założyła biblioteki oraz zbiory nut i śpiewników. Pełniąc funkcję prezesa Konferencji św. Wincentego aPaulo w Nakle, dbała nie tylko o strawę dla biednych, ale także o ich wychowanie moralne i religijne. Pod znakiem św. Wincentego prowadziła zakazaną naukę języka polskiego, śpiewu i muzyki. Zorganizowała także teatr amatorski, zakupując wszystkie akcesoria potrzebne do jego prowadzenia. Oprócz cotygodniowych koncertów pałacowych, urządzała koncerty muzyczne i chóralne w swoich majątkach, a także w Nakle, Samostrzelu, Wyrzysku, Sępólnie oraz w innych wsiach i miasteczkach. W roku 1881 założyła w Potulicach Związek Oświaty pod nazwą Ognisko` oraz bibliotekę publiczną. W swoich dobrach i w Nakle zorganizowała kursy zajęć praktycznych. Pod jej kierunkiem uczono robót ręcznych, szycia, rzeźby ludowej, malowania, recytacji, a także głośnego czytania. W ramach tych zajęć uczyła języka polskiego, historii ojczystej oraz śpiewu i gry na instrumentach muzycznych. Często osobiście prowadziła te zajęcia. Gry na fortepianie i skrzypcach uczył organista ze Ślesina Stanisław Bartz. Aniela rozdawała bezpłatnie książki, śpiewniki, nuty i prasę polską. Zakupiła duża ilość instrumentów muzycznych dla chórów, zespołów muzycznych, Domów Katolickich i uzdolnionej młodzieży. Prowadziła po wsiach warsztaty wyrobów ręcznych: świątków, rzeźby ludowej, prac wiklinowych, obrusów, serwetek, koronek itd. Wyroby te przekazywała zakładom dobroczynnym oraz sprzedawała, a pieniądze przeznaczała na szerzenie kultury muzycznej wśród społeczności wiejskiej. W czasie zajęć śpiewano pieśni ludowe, patriotyczne i religijne. Tłumnie przychodzili wieśniacy na spotkania z muzyką, organizowane w Nakle, Ślesinie i Potulicach. Zdarzało się, że w Domu Katolickim w Ślesinie, którego była fundatorką, grała na fortepianie, śpiewała i tańczyła. Śpiewała pieśni ludowe i narodowe przy akompaniamencie organisty Stanisława Bartza. Zachęcała młodzież do urządzania wieczorów muzycznych`, na które często przychodziła i uczyła tańców narodowych. Wywierała ogromny wpływ na ludzi, była energiczna, zawsze pełna radości i uśmiechu. Potrafiła zachęcać do śpiewu i muzykowania. Bardzo często przychodziła do Domu Katolickiego w Ślesinie i grała z wiejskimi chłopcami w szachy, warcaby, a na koniec odbywało się zbiorowe śpiewanie przy akompaniamencie, granym przez hrabinę. W Ślesinie założyła chór kościelny oraz chór dziewcząt, a później Chór Młodych Polek. Fundowała stypendia dla zdolnych muzycznie dziewcząt i chłopców. To z jej inicjatywy i za jej dobrym przykładem bogatsi chłopi oraz inni mieszkańcy wsi kupowali fortepiany, skrzypce, instrumenty szarpane, harmonie, flety i inne instrumenty muzyczne. We wsi parafialnej Ślesin, w Domu Katolickim, znajdowało się kilkanaście instrumentów z fortepianem włącznie. Na plebani był fortepian, przy czym ksiądz Edmund Gryglewicz grał także na skrzypcach. Posiadaczem fortepianu i skrzypiec był organista Stanisław Bartz. Jego siostra również grała na wymienionych instrumentach. Oprócz innych instrumentów, fortepiany i pianina posiadali mieszkańcy Ślesina: Walther Bischoff, Johann Berendes (nauczyciele); Printz i Władysław Gałdyński (restauratorzy); rodzina Zbierskich; dzierżawca majątku Walenty Połczyński, Kazimierz Wolnik (kowal); Ludwik Lepert i Józef Domański (rzeźnicy); Bolesław i Stanisław Kawczyńscy, Jan Mąka, Ignacy Wiśniewski, Walenty Wybrański, Roman Rossa, Józef Fac (rolnicy); Stanisław Wojciechowski, Sokołowski i Jagodziński (kupcy); kapitan w stanie spoczynku Wiktor Rossa. Jestem przekonany, że nie wymieniłem wszystkich posiadaczy instrumentów klawiszowych, zakupionych pod wpływem i urokiem powszechnie lubianej hrabiny Anieli Potulickiej. W jej majątkach i pobliskich wsiach grano i śpiewano na zabawach dożynkowych, na imprezach organizowanych przez członków ochotniczej straży pożarnej oraz na innych uroczystościach i zabawach gminnych, na których zawsze była obecna hrabina Aniela. Odwiedzała domy, w których urządzano wieczory muzyczne`. Bywała na majówkach i zabawach ludowych, które odbywały się na leśnych polanach i w Ślesinie. Swym zaangażowaniem, umiejętnościami i wsparciem finansowym Hrabina Potulicka rozbudziła umiłowanie kultury, czytelnictwo, a przede wszystkim nauczyła śpiewać, grać i tańczyć mieszkańców kilku gmin. Posiadacze majątków w Krajnie, części Kujaw, Wielkopolski i Pałuk, za jej wzorem urządzali koncerty i teatry, zakładali chóry i zespoły muzyczne. Za działalność społeczną i patriotyczną hrabinę Potulicką prześladowali Prusacy. W latach 1914, 1915, 1916 systematycznie dokonywano rewizji w Potulicach pod pretekstem antypruskiej działalności. W czasie Powstania Wielkopolskiego musiała opuścić Potulice. Grenzschutz zniszczył bibliotekę pałacową w Potulicach, zdewastował kilka pomieszczeń, a część pałacu podpalił. Ogień ugasiła służba pałacowa. Hrabina Aniela Potulicka zmarła 17.10.1932 roku w Potulicach, pochowano ją w krypcie kaplicy pałacowej. wg. : W. Jastrzębski, Podbydgoskie pałace i ich mieszkańcy, Bydgoszcz 1998. Kalendarz Seminarium Zagranicznego w Potulicach, Potulice 1936. S. Leitgeber, Potuliccy, Londyn 1990. G. Łańcucka, Aniela hr. Potulicka. Życiorys, Potulice 1939. G. Łańcucka, Aniela hr. Potulicka - skora fundatorka wielkich dzieł, Katowice (bez roku). Rajmund Kuczma, Hrabina Aniela Potulicka - krzewicielka kultury muzycznej wśród wieśniaków, ZN 16 AM Bydgoszcz 2002. s. 141
