OSOBY

Imię

Franciszek

Drugie imię

Bonawentura

Nazwisko

Mincer

Miejsce urodzenia

Warszawa

Miejsce śmierci

Mogilno

Tytuł akademicki

prof. dr hab.

Biografia

FRANCISZEK BONAWENTURA MINCER

W sierpniu 2007 r. na bydgoskim Cmentarzu Komunalnym przy ul. Wiślanej został pożegnany prof. dr hab. Franciszek Mincer, emerytowany kierownik Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Akademii Bydgoskiej.

Franciszek Bonawentura Mincer urodził się w Warszawie. Gdy miał rozpocząć edukację szkolną wybuchła II wojna światowa. Kilkunastoletni chłopiec uczestniczył czynnie w powstaniu warszawskim. Jednak do tych tragicznych wydarzeń nawet po latach niechętnie nawiązywał - wszyscy Jego koledzy zginęli. Po upadku powstańczego zrywu z matką Józefą z Bombów trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie. Następnie przebywał w Kasinie Wielkiej, Krakowie, Mszanie Dolnej. We wrześniu 1945 r. zamieszkał we Wrocławiu. W mieście nad Odrą skończył gimnazjum i liceum ogólnokształcące. W Uniwersytecie Wrocławskim w 1955 r. zdobył tytuł magistra historii. Promotorem pracy magisterskiej, pt. Opinia polska wobec konfliktu zbrojnego Stefana Batorego w latach 1576-1577, był profesor Władysław Czapliński. Pod kierunkiem tegoż wybitnego naukowca pięć lat później obronił dysertację doktorską, zatytułowaną Polska a Prusy Książęce w latach 1601-1611. Natomiast w 1991 r. obronił habilitację, na Wydziale Pedagogiczno-Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, Dzieje Bydgoszczy do roku 1806. Rozprawa została wydana drukiem rok później w Zielonej Górze. Szczególną wartość posiadają partie związane z dziejami książki i bibliotek w Bydgoszczy.

Staże naukowe odbył w Zentrales Staatsarchiv w Merseburgu oraz uniwersytetach: w Vechcie (filia Uniwersytetu w Osnabrück, Niemcy), w Tilburgu (Holandia) i w Instytucie Pedagogicznym w Tarnopolu (Ukraina). Pracę zawodową rozpoczął w 1951 r. w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, w której spędził cztery lata. Przez pierwsze dwa był zatrudniony w Dziale Opracowania i Udostępniania Zbiorów, a następnie w Dziale Rękopisów Biblioteki Ossolineum. Należał do zespołu, który pod kierunkiem dr Jadwigi Turskiej opracował indeks do inwentarza rękopisów Ossolineum. W 1955 r. otrzymał aspiranturę w Instytucie Historii Uniwersytetu Wrocławskiego. Po nadaniu stopnia doktora został adiunktem w Katedrze Historii Powszechnej i Polski XVI-XVIII w., kierowanej przez prof. Władysława Czaplińskiego. Wspólnie z żoną Barbarą z Janiszewskich na początku lat sześćdziesiątych zostali zatrudnieni w Katedrze Historii Polski Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu, prowadzonej przez prof. Maurycego Horna.

Otrzymał w 1967 r. etat adiunkta oraz objął funkcję kierownika Regionalnej Pracowni Naukowo-Badawczej Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego. Rok później z powodów politycznych musiał zrezygnować z pracy. Należał do Stronnictwa Demokratycznego. W Opolu wspólnie z żoną rozwinął Koło Młodych SD, które cieszyło się dużą popularnością. Okres ten należał do najtrudniejszych w życiu młodego naukowca. Zatrudniony został w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bydgoszczy jako bibliotekarz (niezgodnie ze swoimi wyższymi kwalifikacjami), a następnie  starszy bibliotekarz. Ukończył studium bibliotekarskie prowadzone przez Państwowy Ośrodek Kształcenia Kadr Bibliotekarskich. Z czasem został kierownikiem Działu Zbiorów Specjalnych, a przed odejściem z biblioteki awansował na kustosza służby bibliotecznej. Cały czas marzył, by powrócić do pracy w wyższej uczelni. Nowe miejsce, jak wyznał po latach, dawało możliwości dokładnego poznania zgromadzonych zbiorów bibliotecznych, lecz nie sprzyjało prowadzeniu badań naukowych w zamierzonym zakresie. Organizował w tym czasie m.in. wystawy biblioteczne oraz opracowywał katalogi.

Jesienią 1975 r. sytuacja zawodowa uległa zmianie za sprawą przypadkowego spotkania, podczas toruńskiego Zjazdu Historyków, z prof. Jaremą Maciszewskim. Kierownik w latach 70. Wydziału Nauki Komitetu Centralnego PZPR zainteresował się losem kolegi z okresu wrocławskiego. Jego interwencja spowodowała, że 1 października powrócił do pracy w uczelni. Został adiunktem w Zakładzie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, gdzie prowadził zajęcia głównie z edytorstwa i historii książki.

Po kilkunastu latach, w 1988 r., przeniósł się do Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze. Przez pierwsze dwa lata był adiunktem w Zakładzie Historii Powszechnej i Polski do XVIII w., a przez następne cztery kierownikiem Zakładu Historii Starożytnej i Średniowiecznej oraz kierownikiem dwuletniego Studium Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej przy WSP. W 1994 r. powrócił do Bydgoszczy. Otrzymał nominację na kierownika Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej oraz kierownika Zakładu Naukoznawstwa, Bibliografii i Informacji Naukowej WSP. Prowadzenie Katedry okazało się zadaniem trudnym. Swoją postawą i działalnością w sposób znaczący przyczynił się do jej zachowania, a następnie rozbudowy.

Na emeryturę profesor nadzwyczajny Akademii Bydgoskiej przeszedł w 2002 r. Rok później  w Bibliotece Głównej Akademii Bydgoskiej  uroczyście obchodzono siedemdziesiątą rocznicę urodzin prof. dr. hab. Frnaciszka Bonawentury Mincera. Jubileusz został uczczony przez jego przyjaciół, współpracowników i uczniów wydaniem publikacji zatytułowanej „W służbie książki”.

Bogaty dorobek liczy ponad 200 prac naukowych i popularnonaukowych. Wspólnie z Ewą Galos, pod red. nauk. Władysława Czaplińskiego, opracował Macieja Vorbek-Lettowa Skarbnicę pamięci. Pamiętnik lekarza króla Władysława IV, wydaną  przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich w 1968 r. Publikacja doczekała się wznowienia  w 2006 r., w ramach Skarbów Biblioteki Narodowej. W podarowanym mi egzemplarzu skreślił m.in. następujące słowa:  na pamiątkę wspólnych prac, trudów, radości i smutku współedytor tej pozycji Franciszek Mincer. Nuta pesymizmu wynikała z faktu kilkuletniego zawieszenia naboru na studia bibliotekoznawcze. Wydawało się, że kierowana przez naukowca jeszcze do niedawna Katedra przejdzie do historii bydgoskiej Uczelni.Współautor z Barbarą Janiszewską-Mincer dzieła Rzeczpospolita Polska a Prusy Książęce w latach 1598-1621. Sprawa sukcesji brandenburskiej, Warszawa 1988. Publikacja została nagrodzona jako „Książka Roku 1989” przez Oddział Wojewódzki Stowarzyszenia Autorów Polskich w Zielonej Górze i jest nadal cytowana w literaturze naukowej. Z myślą o studentach bibliotekoznawstwa napisał skrypt Wybrane zagadnienia wydawnicze. Edytorstwo naukowe i ruch wydawniczy, Bydgoszczy 1985. Jest autorem czterech rozdziałów ogłoszonych w Historii Bydgoszczy. Tom I do roku 1920, pod red. Mariana Biskupa, Warszawa-Poznań 1991. Redagował naukowo Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, t. 5, Bydgoszcz 1968. Współredagował „Kronikę Bydgoską” i „Kalendarz Bydgoski”. Publikował artykuły i recenzje w licznych czasopismach, m.in. na łamach: „Kwartalnika Historycznego”, „Kwartalnika Opolskiego”, „Przeglądu Historycznego”, „Roczników Bibliotecznych”, „Zapisek Historycznych” oraz „Dziennika Wieczornego”, „Gazety Pomorskiej”, „Ilustrowanego Kuriera Polskiego”. Autor biogramów (w tym w Polskim Słowniku Biograficznym), katalogów i informatorów bibliotecznych. Współautor monografii miast oraz regionów. Uczestnik wielu konferencji naukowych krajowych i zagranicznych. Promotor dwóch prac doktorskich (z historii i bibliologii), około 250 magisterskich (z bibliotekoznawstwa, historii, filologii polskiej) i licznych licencjatów. W 1976 r. został opiekunem Studenckiego Koła Naukowego Bibliotekoznawców WSP, a w 1982 r. pełnomocnikiem rektora WSP ds. Studenckich Kół Naukowych. Aktywnie działał w latach 1956-1968 w Stronnictwie Demokratycznym (m.in.: wiceprzewodniczący Centralnej Komisji Młodzieżowej SD, członek Prezydium Miejskiego Komitetu SD we Wrocławiu, wiceprzewodniczący Miejskiego Komitetu SD w Opolu). Przewodniczył w latach 1998-2000 Sekcji Bibliotekoznawczej przy Centralnym Ośrodku Metodycznym w Krakowie. Należał do Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, Toruńskiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwa Naukowego im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie, Lubuskiego Towarzystwa Naukowego (członek Zarządu), Towarzystwa Miłośników Miasta Bydgoszczy (przewodniczący Sekcji Historyczno-Oświatowej), Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej (wiceprezes Oddziału Wojewódzkiego w Zielonej Górze), Stowarzyszenia Autorów Polskich. Wiceprezes Zarządu Głównego Towarzystwa im. H. Sienkiewicza, prezes Zarządu Okręgu Ligi Ochrony Przyrody w Bydgoszczy oraz członek Zarządu Głównego LOP w Warszawie. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Polski i wyróżniony odznakami honorowymi: „Za zasługi dla miasta Bydgoszczy”, „Zasłużony działacz kultury”, „Zasłużony dla Ligi Ochrony Przyrody”. Laureat nagrody III stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki; nagrody Stowarzyszenia Autorów Polskich oraz Wydawnictwa „Epoka”. W ostatnich latach uczestniczył w sesjach naukowych organizowanych przez bydgoską Akademię Muzyczną im. Feliksa Nowowiejskiego, podczas których poruszał m.in. zagadnienia dotyczące historiografii śpiewactwa oraz problem związany z potrzebami i możliwościami opracowania bibliografii życia muzycznego w Bydgoszczy. Będąc na emeryturze nadal pracował ze studentami. Pomimo, iż uciążliwa choroba postępowała, to zapominał o niej spotykając się z przyjaciółmi, a zwłaszcza w trakcie zajęć ze słuchaczami. Nie poddawał się chorobie pomimo, że sił było coraz mniej. Jadąc autobusem na wykłady upadł na podłogę pojazdu. Innym razem naukowca spieszącego do Uczelni silny wiatr zepchnął do rowu. Czyjaś pomocna dłoń pomogła wyjść z pułapki. Prosząc, by oszczędzał siły i odpoczął od pracy usłyszałem krótką odpowiedź: ale wtedy nie mógłbym pracować ze studentami! Pogarszający stan zdrowia doprowadził do leczenia szpitalnego; najpierw w Bydgoszczy, a następnie w Mogilnie. Gasnąc cierpiał. Jednak starał się tego nie okazać. Najbardziej ucieszyła Profesora wiadomość o wznowieniu naboru na studia bibliotekoznawcze. Nadal snuł plany dalszej pracy, w tym badawczej. Jedne z ostatnich rozważań dotyczyły poglądów filozoficznych oraz oceny dorobku Józefa Hoene-Wrońskiego.       
Zmarł w szpitalu w Mogilnie. Urna z prochami została złożona 11 VIII 2007 r. do kolumbarium na bydgoskim Cmentarzu Komunalnym przy ul. Wiślanej. W środowisku naukowców oraz studentów był osobą dobrze znaną i cenioną. Rozległą wiedzą oraz erudycją wzbudzał powszechny szacunek, a także uznanie. Takim pozostanie w pamięci wielu.

[opr. Ryszard Nowicki]