Imię
Mieczysław
Nazwisko
Kowalski
Miejsce urodzenia
Wilno
Miejsce śmierci
Bydgoszcz
Biografia
Kowalski Mieczysław [1913-1995] – Organista, chórmistrz i kompozytor, związany 50 lat z Bydgoszczą i kościołem oo.Jezuitów przy placu Kościeleckich. Urodził się w Markowcach na Wołyniu, jako syn Apolinarego Kowalskiego, pracownika nadleśnictwa hrabiego Konarzewskiego, i Heleny Chojeckiej. W czasie I wojny światowej rodzice Mieczysława Kowalskiego ewakuowali się w okolice Chojnic i osiedli się w Zielonej Chocinie, gdzie w otaczających wieś Borach Tucholskich, Apolinary Kowalski przyjął posadę nadleśniczego. Mieczysław Kowalski ukończył szkołę podstawową w Chojnicach. Osierocony w wieku dziesięciu lat, przeszedł pod opiekę stryja. Ponieważ w domu rodzinnym wielokrotnie słyszał muzykę, wbrew decyzji opiekuna zdecydował się kształcić w kierunku muzycznym. Wyjechał do Przemyśla i tam we wrześniu 1931r. rozpoczął naukę w jedynej istniejącej wówczas w Polsce Salezjańskiej Szkole Organistów. Zamieszkał w internacie. Gry na organach i improwizacji organowej uczył się m.in. u Idziego Mańskiego i Feliksa Rączkowskiego. W czasie nauki ujawniły się wyjątkowe zdolności M.Kowalskiego – dotyczące harmonizacji i improwizacji na organach. W szkole posiadł także, obok gry na organach, umiejętność gry na skrzypcach i tubie tenorowej. Na „tenorze” grał w szkolnej orkiestrze dętej, która uświetniała uroczystości szkolne i miejskie. Salezjańską Szkołę Organistów w Przemyślu ukończył M.Kowalski w czerwcu 1935r. Na świadectwie „uzdolnienia zawodowego”, zawierającym bardzo dobre i dobre oceny, napisano: Uznaje się Kowalskiego Mieczysława za uzdolnionego do pełnienia obowiązków organisty i uprawnia się go do objęcia posady organisty przy parafii. M.Kowalski przeniósł się do Wilna, podjął pracę jako dyrygent orkiestry i chóru w Szkole Rzemieślniczo-Przemysłowej [1935-1939]. Równocześnie, od października 1935 do marca 1941r., pracował w charakterze organisty w kościele Opatrzności Bożej w Wilnie. Od 1942 do 1943 r.Mieczysław Kowalski pełnił obowiązki organisty w kościele akademickim p w. św. Kazimierza przy Collegium Jezuickim. Założył i prowadził tam chór męski, złożony z uczniów gimnazjum i alumnów seminarium duchownego. W latach wojny M.Kowalski musiał się ukrywać, w obawie przed aresztowaniem, m.in. we wsi Jaszuny. Tam poznał swoją przyszłą żonę Wandę, córkę Jana i Zofii Szymkiewiczów. Cywilny związek małżeński zawarli w lipcu 1945 r.w Wilnie, a ślub kościelny w kościele NMP na Sołtaniszkach w Wilnie. Przed wyjazdem z Wilna M.Kowalski przekazał stanowisko organisty w kościele oo.Jezuitów swojemu przyjacielowi, kompozytorowi Tadeuszowi Szeligowskiemu. W ramach repatriacji M.Kowalski przyjechał do Łodzi, gdzie pracował jako organista w kościele oo.Jezuitów i wykładał teorię muzyki w Wyższej Szkole Muzycznej. W Łodzi przyszła na świat jego pierwsza córka Danuta. Dwie kolejne – dr Alina Kowalska-Pińczak [obecnie prof.Akademii Muzycznej w Gdańsku, dyrygent i teoretyk muzyki] i Lucyna urodziły się już w latach 40.w Bydgoszczy, po osiedleniu się w 1946r. ojca w tym mieście.
Do Bydgoszczy przybył M.Kowalski wraz z ks. prof. Wantuchowskim , superiorem oraz rektorem Collegium Jezuickiego w Wilnie, aby objąć pracę w charakterze organisty u oo.Jezuitów w kościele pw. św.Andrzeja Boboli przy placu Kościeleckich. Z tą świątynią związał całe swoje życie, szczególnie ze znakomitymi 48-głosowymi zabytkowymi organami [zmodernizowanymi w czasie okupacji przez słynnego organmistrza z Gdańska J.Goebla], które M.Kowalski sam niejednokrotnie stroił i modernizował. Wielokrotnie podejmował starania u władz miejskich, konserwatorów zabytków o sfinalizowanie remontu tego instrumentu, aby zabezpieczyć go przed zniszczeniem. Starania te uwieńczone zostały sukcesem już po śmierci M. Kowalskiego. Przez długie lata pełnienia obowiązków organisty w kościele ooJezuitów M.Kowalski zasłynął jako nieprzeciętny wykonawca muzyki organowej; chętnie grał utwory J.S.Bacha, C.Francka, D.Buxtehudego. Wiele osób odwiedzało kościół, aby po zakończeniu mszy posłuchać jego gry; wielu słuchaczy i uczniów, których szkolił w grze na organach i harmonii, twierdziło, iż miał talent nie tylko organisty, ale również dyrygenta i organizatora życia muzycznego. Tuż po przybyciu do Bydgoszczy w 1946 r. zorganizował przy kościele oo.Jezuitów mieszany chór kościelny, któremu nadal imię św.Cecylii, patronki śpiewu i chórzystów. Chór był znany w całej Bydgoszczy, działał prężnie do lat 7o. Był gospodarzem konkursu chórów kościelnych. M.Kowalski zorganizował też scholę dziecięcą. Zasługą jego było również prowadzenie orkiestry symfonicznej. Koncertowała ona w kościele przez prawie 25 lat, a grali w niej profesjonalni muzycy. Orkiestra wraz z chórem brała udział w różnych uroczystościach kościelnych. Występowali z nią śpiewacy, soliści bydgoskiej opery i krajowi, m.in. Bożena Kinasz-Mikołajczak, Eugenia Gwieździńska, Lidia Zielińska, Zygmunt Wąsicki, Piotr Stępowski, Bernard Ładusz. Za niezwykłą aktywność w upowszechnianiu muzyki w Kościele katolickim M.Kowalski został uhonorowany najwyższym odznaczeniem papieskim „Pro Ecclesia et Pontifice”, wręczonym organiście i dyrygentowi 7 XI 1993 r. podczas uroczystości 50-lecia jego pracy w charakterze organisty w kościele oo.Jezuitów.
M.Kowalski był autorem licznych opracowań utworów na chór cappella, głównie muzyki religijnej, ponadto był kompozytorem muzyki wokalno-instrumentalnej, także z towarzyszeniem organów.
Skomponował Mszę Polską „Pro Patria” na dwa chóry mieszane, scholę, lud, orkiestrę symfoniczną i organy (1981), przeznaczoną do wykonywania podczas większych uroczystości patriotycznych.
Mieczysław Kowalski zmarł 22 XI 1995 r. podczas mszy, pełniąc do końca zadania organisty u oo. Jezuitow. Pochowany został 27 XI 1995 w Bydgoszczy na cmentarzu przy ul Zaświat.
Zob. A. Weber. Kowalski Mieczysław, w : Bydgoski Leksykon Muzyczny KPTK Bydgoszcz 2004
Zobacz również:
Anna Szarapka, Mieczysław Kowalski – organista, dyrygent i kompozytor [w:] Musica ecclesiastica, pod red. A. Kłaput-Wiśniewskiej, ks. A. Filabera, Bydgoszcz 2009.
Anna Szarapka, Msza w twórczości kompozytorów Pomorza i Kujaw w: Czasy – Muzyka – Twórcy na Pomorzu i Kujawach, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2014, ss. 109-133.
