OSOBY

Imię

Wacław

Drugie imię

Kazimierz

Nazwisko

Gieburowski

Miejsce urodzenia

Bydgoszcz

Miejsce śmierci

Warszawa

Tytuł akademicki

ks.prof. dr hab.

Biografia

Wacław Kazimierz Gieburowski urodził się 6 lutego 1877 w Bydgoszcz jako syn Marcelego Gieburowskiego i Honoraty z Różanowskich. Zmarł 27 września 1943 w Warszawie.

Ojciec był wykładowcą języka polskiego w bydgoskim, tzw. gimnazjum realnym. Wacław przez sześć i pół roku uczęszczał do gimnazjum bydgoskiego, na ostatni przedmaturalny semestr przeniósł się do Drawska Pomorskiego, co prawdopodobnie spowodowane było zatargami z pruskimi nauczycielami w Bydgoszczy. Egzamin maturalny zdawał w Drawsku 9 marca 1899 roku. Następnie przez sześć semestrów studiował filozofię i teologię w Poznaniu po czym, przeszedł kurs praktyczny i ascetyczny do seminarium gnieźnieńskiego. Święcenia kapłańskie otrzymał 1 grudnia 1902 roku i w tym dniu rozpoczął prace w archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej. 9 lipca 1907 zwrócił się do administratora diecezji gnieźnieńskiej z prośbą o wysłanie go na studia muzyczne. chciał uczestniczyć w kursie w Bueron ale wysłano go na krótki kurs muzyki kościelnej w Regensburgu. Pisał potem do infułata Doroszewskiego „miałem sposobność przekonać się jak szeroką otwiera muzyka kościelna pracę naukową...Pole tej pracy u nas w Polsce prawie zupełnie leży odłogiem, mało też ma Polska młodszych sił w tym względzie fachowo wykształconych”. Poprosił o możliwość kontynuowania studiów we Fryburgu Szwajcarskim. 1 lipca 1909 roku został powołany na stanowisko wikariusza archikatedralnego w Poznaniu. Podejmuje zajęcia w seminarium duchownym jako „magister cantus”. W 1911zostaje mianowany przewodniczącym komisji egzaminacyjnej dla organistów. W 1913 roku złożył pracę doktorską, w 1915 roku odbyła się uroczysta promocja doktorska podczas której Gieburowski otrzymał dyplom „doctoris philosophiae et artium liberalium magistri”.

1 września 1914 roku objął stanowisko dyrektora chóru archikatedralnego po śmierci Bolesława Dembińskiego. W Poznaniu prowadził działalność naukową i dydaktyczną, wykładając od maja 1919 teorię i historię muzyki na wydziale filozoficznym. Po utworzeniu w 1922 roku muzykologii, Gieburowski pracował na tym wydziale jako docent. W ramach działalności Akademii Muzycznej (powstałej w 1920) zorganizowano Instytut Wyższy dla Muzyki Kościelnej, którego kierownictwo powierzono Nowowiejskiemu i Gieburowskiemu. Na obu uczelniach Gieburowski prowadził zajęcia do 1939 roku. Był popularyzatorem dawnej muzyki polskiej wydał w 1928 „Cantica selecta musicas sacrae in Pomonia”, w którym zawarł 10 utworów polskich kompozytorów XVI i XVII wieku, krytycznie opracowanych wykonawczo, dzięki czemu weszły one do repertuaru zespołów chóralnych. Publikował artykuły w miesięczniku „Muzyka kościelna”, sam zaczął wydawać miesięcznik „Vademecum dla muzyków kościelnych”, ukazujący się na przełomie 1923/1924 (5 numerów). Brał udział w przygotowaniu wydania „Cancionale Ecclesiasticum”, który do 1938 miał siedem wydań. Twórczość kompozytorska Gieburowskiego koncentruje się wokół repertuaru użytkowego w zakresie muzyki kościelnej. Napisał m.in  Hymn na Boże Ciało (1911), Ave Maria,,Tu es Petrus (wyd. w 1928) Missa pro defunctis, Magnificat na głos solowy, chór i orkiestrę. Opracowywał w łatwym układzie na chór pieśni kościelne. Najintensywniej jednak działał jako dyrektor Chóru Katedralnego w Poznaniu, którym opracował szeroki repertuar chóralny i z którym koncertował w całym kraju i za granicą (Praga, Wiedeń, Budapeszt, Frankfurt) oraz uczestniczył od 1926 roku w transmisjach radiowych muzyki kościelnej. W pierwszych dniach listopada 1939 ks. Gieburowski został aresztowany i osadzony w obozie dla przesiedleńców a następnie przewieziony do obozu księży polskich Przebywał tam do maja 1940, kiedy zwolniono go i zawieziono do Poznania z obowiązkiem cotygodniowego meldowania się na policji. W 1942 otrzymał nakaz opuszczenia Poznania, już poważnie chory przeniósł się do Warszawy

oprac. Aleksandra Kłaput-Wiśniewska na podst. referatu ks. Z. Bernata, w: program XXI BFM 1983. Filharmonia Pomorska, Bydgoszcz 1983.

Twórczość

Ks. Gieburowski opracowywał i komponował wyłącznie utwory religijne: msze, motety, pieśni. Były to utwory najczęściej do tekstów łacińskich, przeznaczone na chóry z orkiestrą, organami lub a cappella, a także na głosy solowe. Dokładna liczba kompozycji jest nieznana, gdyż nie wszystkie były oznaczane numerem opusu. Część utworów została zniszczona podczas aresztowania księdza w 1939 r., niektóre spłonęły wraz z biblioteką chóru katedralnego w czasie pożaru wieży katedry w 1945 r.

W chóralnej twórczości Gieburowskiego zaznacza się ewolucja od surowych zasad stylu cecyliańskiego do bogatej harmoniki i chromatyki (od końca lat 20 XX w.).

Kompozycje:

• zbiór utworów ku czci Maryi Dziewicy (Litania loretańska na chór męski, pieśń Wspomożenie Wiernych do sł. kompozytora, pieśń Pange lingua; 1909)
  
• 8 motetów ku czci Najświętszego Sakramentu na 4-5 gł. (1911)
  
• Vexilla regis (rękopis)
  
• Recessit Pastor noster (rękopis)
  
• kantata Zebranie ludu Bożego na chór mieszany/ na 2 głosy równe z towarzyszeniem fortepianu, upamiętniająca 300. rocznicę śmierci ks. Piotra Skargi (zdobyła I nagrodę na konkursie kompozytorskim Związku Kapłanów "Unitas" w 1912 r.)
  
• Śpiewy pogrzebowe (Błogosławieni umarli; Jam jest zmartwychwstanie i żywot; Wiem, że Odkupiciel mój żyje; 1918)
  
• Dziesięć pieśni kościelnych na chór mieszany/ na chór żeński (Boże w dobroci; Kto się w opiekę; Jezu Chryste Panie miły; Rozmyślajmy dziś; Już od rana, rozśpiewana; Serdeczna Matko; Witaj Królowa; Witaj święta i poczęta; Kłaniam się Tobie; Wesoły nam dziś dzień nastał; 1929)
  
• III Moteti na 4-gł. chór żeński, zadedykowane Siostrom Miłosierdzia u Przemienienia Pańskiego i św. Józefa w Poznaniu (Jesu dulcis memoria; Niepokalana; O Deus ego amo te; 1928)
  
• Ave Maria na mezzosopran o organy (1928)
  
• Tu es Petrus na chór męski i organy (1928)
  
• Dwie pieśni Mariańskie na chór mieszany a cappella (Najświętsza Panno; Ave Maria; 1929)
  
• Missa pro Defundis na chór mieszany (1929)
  
• Magnificat na sopran solo, kwartet solistów, chór mieszany i orkiestrę (1929)
  
• Christus factus est nobis na chór męski (1940)
  
• Miserere na chór męski (1940)
  
• Benedictus na chór męski (1940)
  
• Regina coeli laetare na chór męski (1940)
  
• Quia vidisti me, Thoma na chór męski (1940)
  
• In paradisum deducant te Angeli (1942)
  
• Tu es Petrus na chór mieszany i organy (wydane pośmiertnie)

Działalność ks. Gieburowskiego na rzecz ujednolicenia śpiewu kościelnego na terenie diecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej:

• Śpiewnik kościelny (opracowanie 64 pieśni polskich z okresu XVI-XIX w. i melodii gregoriańskich; 8 wydań, ostatnie w 1947)
• Śpiewnik liturgiczny (5 mszy polskich, Missa VIII, Asperges me, responsoria, polskie Te Deum; 1932 r.)
• Kancjonał kościelny (zbiór wszystkich śpiewów kościelnych, uwzględniający polską tradycję melodyczną, 1926, 1933; w opracowaniu ks. Gerarda Mizgalskiego: 1952, 1954)
• Funebrale (śpiewnik pogrzebowy; 1937 r.)
• Cantica selecta musices sacrae in Polonia (opracowania polskich kompozycji rel. z XVI i XVII w.; 1928 r.)

Nagrody, odznaczenia:

• 1925 - kanonik honorowy kapituły katedry w Preneste (Palestrina)
• 1936 - Krzyż Oficerski Orderu Polonia Restituta
• 1937 - Grand Prix w dziedzinie muzyki podczas "Wystawy Wszechświatowej" w Paryżu

Anna Wójtowicz, Ks. Wacław Gieburowski - twórca i krzewiciel muzyki liturgicznej w: Czasy – Muzyka – Twórcy na Pomorzu i Kujawach, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2014, ss. 93-107.

Uzupełniła: Monika Biesaga