INSTYTUCJE

Nazwa

Bydgoski Okręg Śpiewaczy

Adres

Piotra Skargi 2
Bydgoszcz

Data powstania

1905-08-20

Opis

patrz: Związek Kół Śpiewackich Polskich na Wielkie Księstwo Poznańskie patrz: Zjednoczenie Polskich Zespołów Śpiewaczych i Instrumantalnych patrz: Polski Związek Chórów i Orkiestr,

Na Zjeździe Związku Kół Spiewackich na Wielkie Księstwo Poznańskie zorganizowanym w dniach 20 i 21 sierpnia 1905 roku w Śremie, z okazji jubileuszu 25-lecia miejscowego Koła Śpiewackiego, dokonano kolejnych zmian organizacyjnych. W pierwszym dniu Zjazdu, w czasie obrad Walnego Zebrania Delegatów, przyjęto rezygnację większości członków dotychczasowego zarządu z dalszego pełnienia funkcji . Wśród tych osób był także Franciszek Witecki. W ten sposób Okręg Bydgoski stracił swojego przedstawiciela w Zarządzie Związku. Po dokonaniu wyboru nowego Zarządu, terytorium Związku podzielono na 12 okręgów. Ziemia Bydgoska otrzymała nazwę X Okręgu Bydgoskiego, który obejmował następujące miejscowości: Bydgoszcz, Fordon, Koronowo, Łabiszyn, Mroczę, Nakło, Solec Kujawski i Szubin. W roku następnym przyłączono do X Okręgu powiat wyrzyski. Spowodowało to pojawienie się nazwy „X Okręg Bydgosko-Wyrzyski` Ten podział przetrwał do okresu międzywojennego. Początki działalności Okręgu były bardzo trudne. Pogarszała się sytuacja społeczno-polityczna ludności polskiej. Władze pruskie zaostrzyły proces germanizacyjny. Zakazywano niemieckim właścicielom udostępniania swoich lokali polskim towarzystwom – szczególnie Towarzystwu Śpiewu Halka i jego działaczom. Czyniono trudności przy organizowaniu koncertów. Poddawano ostrej cenzurze wszelką działalność towarzystw . Mimo prześladowań praca Okręgu powoli, lecz systematycznie rozwijała się. W związku z brakiem Zarządu, współuczestniczyli w niej działacze Towarzystwa Śpiewu Halka. Działalność swoją rozwijało również Towarzystwo Śpiewu Św. Wojciech. Do istotnych przedsięwzięć tego okresu zaliczyć należy udział delegacji (Franciszek Witecki i Maksymilian Maudrych) w Zjeździe Okręgu Brandenburskiego w Berlinie w 1901 roku oraz udział Halki w Zjeździe Okręgowym w Wągrowcu. W 1907 roku, na zebraniu delegatów zespołów śpiewaczych w Bydgoszczy, nastąpiła zmiana na stanowisku prezesa Okręgu. Wybrano również zarząd w pełnym składzie. Nowym prezesem został ks. Stankowski z Potulic – prezes Towarzystwa Śpiewu Harmonia w Nakle, wiceprezesem – Franciszek Witecki, sekretarzem – G. Jagodziński z Trzeciewnicy koło Nakła, skarbnikiem – J. Sucharski z Nakła. Funkcję dyrygenta Okręgu powierzono G. Sauerowi z Bydgoszczy . Po rezygnacji ks. Stankowskiego, spowodowanej przeniesieniem do Strzelna, prezesem Okręgu został ponownie Fr. Witecki. Od 1912 roku do zarządu wybierano radnych. Kierownictwo Okręgu prowadziło wszechstronną działalność. Organizowano zebrania prezesów zespołów, zwoływano Walne Zjazdy Delegatów, realizowano zalecenia Zarządu Związku, przypominano również poszczególnym zarządom zespołów śpiewaczych o terminowym płaceniu składek członkowskich. Członkowie kierownictwa Okręgu wielokrotnie uczestniczyli w pracach Zarządu Związku. Istotnym elementem w działalności Okręgu było organizowanie zjazdów śpiewaczych i Świąt pieśni, w czasie których propagowano polskie pieśni narodowe, ludowe i religijne. Zjazdy odbywały się w różnych miejscowościach: w Nakle (1907, 1912), Bydgoszczy (1910), Koronowie (1911) oraz Mroczy (1913) . Do roku 1914 członkami Okręgu Bydgoskiego były następujące Towarzystwa Śpiewu: w Bydgoszczy – Halka, Św. Wojciech, Moniuszko oraz Harmonia w Nakle; Halka w Szubinie; Św. Cecylia w Mroczy; Św. Cecylia i Koło Śpiewackie w Koronowie; Towarzystwo Śpiewu w Sadkach. Ważnym wydarzeniem dla Okręgu Bydgoskiego był X Walny Zjazd Kół Śpiewackich, który odbył się 28 i 29 czerwca 1914 roku w Poznaniu. X Okręg reprezentowany był przez większość chórów działających na jego terenie oraz delegatów z ramienia władz Okręgu . Na zjeździe podsumowano działalność polskiego ruchu śpiewaczego w zaborze pruskim. Był to ostatni zjazd przed I wojną światową, która przerwała działalność zespołów śpiewaczych, a tym samym także Okręgu Bydgoskiego W styczniu 1920 roku połączone chóry Towarzystwa Śpiewu Halka, Towarzystwa Śpiewu Moniuszko i Towarzystwa Śpiewu Św. Wojciech odbyły pierwsze wspólne próby . Oficjalne przekazanie władzy Polakom miało miejsce 19 stycznia 1920 roku. W dniu następnym odbyło się uroczyste powitanie wkraczających do miasta oddziałów Wojska Polskiego, w czasie którego wystąpiły wyżej wymienione połączone zespoły pod dyrekcją Franciszka Masłowskiego . Pierwsze wspólne próby oraz występ chórów, znanych polskiemu społeczeństwu z lat prześladowań i walki o polskość, uznać należy za początek działalności reaktywowanych zespołów śpiewaczych w wolnej Polsce. W pierwszym roku po odzyskaniu niepodległości Zarząd X Okręgu Śpiewaczego nie wznowił działalności. W tej sytuacji miejscowi działacze powołali tymczasową organizację pod nazwą Bydgoskie Zjednoczenie Towarzystw Śpiewaczych, do którego należały tylko chóry z Bydgoszczy . Prezesem Zjednoczenia został Jan Janicki, a dyrygentem Czesław Kabaciński. Ważnym zadaniem Zjednoczenia było utrzymywanie stałego kontaktu ze Związkiem Kół Śpiewackich Polskich. Dlatego też w obradach XXIV Walnego Zebrania Delegatów Związku dnia 24 kwietnia w Poznaniu, uczestniczyli przedstawiciele bydgoskiego środowiska śpiewaczego X Okręg Bydgoski wznowił swoją działalność w połowie 1921 roku . Jednym z wielu zadań zarządu Okręgu było zorganizowanie pierwszego po wojnie Zjazdu Śpiewaczego w Bydgoszczy, połączonego z konkursem. Termin Zjazdu ustalono na dzień 17 lipca 1921 roku Pierwsze lata wolności charakteryzowały się powstawaniem wielu zespołów śpiewaczych. W połowie 1924 roku do X Okręgu należało 25 chórów – 12 z Bydgoszczy, po dwa z Fordonu, Koronowa i Solca oraz po jednym z Byszewa, Mroczy, Lucimia-Mąkowarska, Łobżenicy, Nakła, Szubina i Wyrzyska. W grudniu, decyzją Zarządu Związku, X Okręg liczący 28 chórów podzielony został na dwa mniejsze okręgi: XX z siedzibą w Nakle i XXI z siedzibą w Bydgoszczy . XX Okręg obejmował: Nakło, Łobżenicę, Mroczę, Miasteczko, Sadki, Paterki i Wyrzysk, natomiast XXI: Bydgoszcz, Fordon, Koronowo, Lucim-Mąkowarsko, Osielsko i Solec Kujawski. Do XXI Okręgu należały następujące chóry – w Bydgoszczy: Św. Wojciech, Lutnia, Moniuszko, Koło Śpiewackie kolejarzy – Koło Śpiewu Kolejarzy Hasło, Harmonia, Halka, Lutnia-Jachcice, Lira, Echo, Odrodzenie, Dzwon, Chopin, Arion – Św. Cecylia, Bydgoski Chór Męski, prawdopodobnie Chór Podchorążych i Koło Śpiewu Drukarzy oraz: Św. Cecylia i Koło Śpiewackie w Fordonie, Moniuszko i Dzwon w Solcu Kujawskim, Halka w Lucimiu-Mąkowarsku, Św. Cecylia w Osielsku, Św. Cecylia w Koronowie, Lirenka w Nowej Wsi Wielkiej i Echo w Rynarzewie. Przy niektórych Towarzystwach działały sekcje dramatyczne i zespoły instrumentalne, składające się z członków tych Towarzystw. W 1938 roku, w wyniku zmiany granic administracyjnych województwa poznańskiego, Ziemia Bydgoska znalazła się na terenie województwa pomorskiego z siedzibą w Toruniu. Spowodowało to wystąpienie Okręgu Bydgoskiego z Wielkopolskiego Związku Śpiewaczego i przejście do Pomorskiego Związku Śpiewaczego. W nowej strukturze organizacyjnej Bydgoszcz otrzymała nazwę VIII Okręgu Śpiewaczego. Ostatni Zjazd Śpiewaczy VIII Okręgu odbył się w dniach 27-29 maja 1939 roku w Bydgoszczy. II wojna światowa przerwała wszelką legalną działalność zespołów i Okręgu. W 1987 roku Okręg Bydgoski usamodzielnił się i stał się autonomicznym Oddziałem Bydgoskim PZChiO. Usamodzielnienie to było możliwe dzięki sprawnej organizacji pracy dotychczasowego Okręgu i wysokiemu poziomowi artystycznemu wielu chórów i orkiestr. Na pierwszym zebraniu Oddziału funkcję prezesa powierzono Zdzisławowi Nalewalskiemu. Dyrektorem artystycznym został dr Jan Przybylski Do głównych kierunków i form pracy Oddziału w omawianym okresie zaliczyć należy: 1. organizowanie: - I etapu ogólnopolskiego Przeglądu Orkiestr Zakładowych, - Konkursów Chórów i Orkiestr „O Puchar Wojewody Bydgoskiego`, a obecnie o „Puchar Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego`, - koncertów z cyklu „Wiosna w Solankach` w Inowrocławiu, - koncertów z cyklu „Musica Sacra` w kościele p. w. Najświętszego Serca Pana Jezusa, - koncertów kolęd i pastorałek, - wieczorów muzycznych, - seminariów dla dyrygentów chórów i kapelmistrzów orkiestr; 1. współorganizowanie: - I etapu Ogólnopolskiego Konkursu Chórów a Cappella Dzieci i Młodzieży Szkolnej w Bydgoszczy, - Międzynarodowych Spotkań Chóralnych w Bydgoszczy, - Ogólnopolskich Spotkań Chórów Męskich w Bydgoszczy, - Orkiestr Dętych Ochotniczych Straży Pożarnych. Oddział, między innymi, był współorganizatorem obchodów VIII rocznicy śmierci ks. Jerzego Popiełuszki, które odbyły się 18 października 1992 roku w kościele p. w. Świętych Polskich Braci Męczenników w Bydgoszczy. W sierpniu 1993 roku, w związku z 650 rocznicą nadania Bydgoszczy praw miejskich, wraz z Wydziałem Kultury UM oddział ogłosił konkurs otwarty na tekst pieśni o Bydgoszczy. Był współorganizatorem uroczystego koncertu z okazji 50 rocznicy zakończenia II wojny światowej, Przeglądu Chórów Archidiecezji Gnieźnieńskiej w Bydgoszczy. Chóry i orkiestry zrzeszone w Oddziale brały czynny udział w uroczystościach podczas wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II w Bydgoszczy. Prezesi Okręgu Bydgoskiego w latach 1900-1939 1. Franciszek Witecki: 1900-1906; 1909-1911 2. Ks. (?) Stankowski1907-1908 3. Franciszek Poklękowski 1912-1914 4. Jan Janicki 1921-1926 5. Jan Biskupski 1927 6. Mariusz Gutkowski 1928-1930 7. Adam Klimesz 1931 8. Feliks Kowalski 1932-1937 9. Paweł Chojnacki 1938-1939 Prezesi Okręgu Bydgoskiego w latach 1946-1986 1. Józef Borkowski 1946 2. Lucjan Matuszek 1946-1948 3. Czesław Kabaciński 1949-1964 4. Leon Hermanowski 1965-1978 5. Edmund Meller 1979-1983 6. Zdzisław Nalewalski 1984-1986 Prezesi Oddziału Bydgoskiego w latach 1987-2000 1. Zdzisław Nalewalski 1987-1995 2. Janusz Stanecki 1995-1999 3. Marian Wiśniewski 1999- Dyrygenci Okręgu Bydgoskiego w latach 1907-1939 1. Grzegorz Sauer 1907-1913 2. Czesław Kabaciński 1921-1924 3. Mikołaj Kałaśkiewicz 1924-1925 4. Engelbert Józef Mulorz 1926-1927 5. Leon Antoni Eichstaedt 1928-1930 6. Leon Jaworski 1931-1937 7. Edmund Roesler 1938-1939 Dyrektorzy artystyczni Okręgu Bydgoskiego w latach 1946-1986 1. Władysław Wittstock 1946-1956 2. Franciszek Zieliński 1957-1973 3. Józef Szurka 1973-1986 4. Jan Przybylski 1986 Dyrektorzy artystyczni Oddziału Bydgoskiego w latach 1987-2000 1. Jan Przybylski 1987-1988 2. Sylwester Matczak 1988-1994 3. Jan Przybylski 1995-1999 4. Mariusz Kończal 1999-